Thema: Game on

Inspiratie en informatie over hoe spelletjes (meer) in te zetten; behandeldoelen; aandacht voor executieve functies; tips voor spellen met behandeldoelen;  samen met kind spel of kwartet maken; uitgelicht boek Speel je vaardig met bespreking; brochure executieve functies.

Inventief behandelen met Anja

Spelletjes in je behandelingen

Spelletjes zijn leerzaam en leuk! Wat oefenen kinderen met spelletjes?

Ten eerste de Communicatieve vaardigheden: op je beurt wachten maar ook je richten op de ander.
Verder zijn spelletjes ook een heel goed middel om executieve functies te trainen.
En last but not least: bij veel spelletjes kun je ook een doel bedenken voor de woordenschat, zinsbouw en DGM.

Waarom spelen we überhaupt spelletjes met kinderen? Kinderen breiden door middel van het spelen van spelletjes hun sociale vaardigheden uit: ze leren zich aan afspraken houden, regels herkennen en tegen hun verlies kunnen. Bovendien bieden gezelschapsspelletjes veel structuur en dat is weer handig als we bepaalde zinsconstructies of communicatieve functies willen trainen.
veel kinderen met spraaktaalproblemen hebben ook problemen met de executieve functies. “Met executieve functies worden cognitieve functies bedoeld waarmee kinderen kunnen plannen en organiseren; het betreft ook functies die zorgen voor taakgerichtheid en overzicht” (uit Kinderen met specifieke taalstoornissen van Ellen Burger, Marcia van de Wetering en Marjolijn van Weerdenburg). Kinderen met specifieke taalstoornissen hebben beperkingen in het werkgeheugen en ze hebben moeite met inhibitie en cognitieve flexibiliteit (Henry, Messer & Nash, Executive functioning in children with specific language impairment).

Als je spelletjes doet in je logopedische behandeling heb je dus 2 vliegen in een klap. Of nee: 3 vliegen in een klap! Namelijk: 1. op een aantrekkelijke manier werken aan je logopedische doelen. 2. trainen executieve functies 3. oefenen sociale vaardigheden

Behandelfragment spel maken

Behandelfragment Concept Kids

Spel van de maand


Heel veel spellen deze maand

Hieronder geef ik bij een aantal spellen aan welke executieve functies vooral gewerkt wordt en aan welke logopedische doelen (woordenschat, zinsbouw of communicatieve vaardigheden). Sommige spellen staan ook beschreven en uitgelegd in Speel je vaardig, het boek dat uitgelicht wordt in het onderdeel Leesvoer.

Tip: pak een spel uit je spellenkast dat je niet zo vaak speelt. Laat de spelregels los en brainstorm  bij welke logopedische toepassing je het kunt inzetten. En andersom: neem een kind in gedachten bij wie je werkt aan een logopedisch doel en ga in je spellenkast op zoek naar een spel dat je hiervoor kunt gebruiken en nog nooit eerder hiervoor hebt gebruikt. Uitproberen, reflecteren, successen opschrijven en je hebt binnenkort een eigen database om uit te putten.

Ik deel hieronder ook een lijst die je zelf kunt invullen en in je spellenkast kunt ophangen, ik heb alvast een paar spellen ingevuld. Verder deel ik een format om per spel in te vullen met behandeldoelen, in de snuffelhoek vind je een flink aantal ingevulde formats ter inspiratie.

Eerste boomgaard van Haba

Leeftijd: 2+

Executieve functies:

  • Emotieregulatie
  • Volgehouden aandacht
  • Organisatie
  • Werkgeheugen

Woordenschat:

  • Kleuren: rood, geel, blauw, groen
  • Fruit, appel, peer, pruim

Communicatieve vaardigheden:

  • Beurtnemen
  • Overleggen (bij iets oudere kinderen)

Zinsbouw:

  • Tweewoordzinnetje: bijvoorbeeld "Peer pakken"
  • Meerwoordzin: "Ik pak de peer/appel" of "Nu pak ik de pruim" of "De raaf mag lopen."

Max de kat van Sunny Games

Leeftijd: vanaf 4 jaar

Executieve functies:

  • Reactie-inhibitie
  • Emotieregulatie
  • Doelgericht gedrag
  • Planning/prioritering

Communicatieve vaardigheden:

  • Beurtnemen
  • Overleggen
  • Vragen wat een ander wil
  • Vertellen wat je van plan bent
  • Een verklaring geven of vragen

Taaldenken:

  • Oorzaak gevolgrelaties verwoorden: "Moeten we Max de kat nu al naar huis lokken? Waarom? En waarom niet?"
  • Voorspellen: "Wat kan er gebeuren als we Max niet naar huis lokken?"

Batamino van Djeco

Leeftijd: Vanaf 3 jaar

Executieve functies:

  • Reactie-inhibitie
  • Volgehouden aandacht
  • Taakinitiatief

Woordenschat:

  • Verschillende dieren, met name veel bekende dieren
  • Categoriseer de dieren (wilde dieren, boerderijdieren, huisdieren)

Taaldenken:

  • Welke hoort er niet bij en waarom niet
  • Definiëren/omschrijven

Zinsbouw:

  • Samengestelde zin met ‘omdat’ : "Ik eet jou op omdat ik sterker ben"

Make'n'break van Ravensburger

Leeftijd: vanaf 8 jaar als je volgens de regels speelt maar kan ook vanaf 5 jaar.

Executieve functies:

  • Reactie-inhibitie
  • Doelgericht gedrag
  • Planning prioritering
  • Volgehouden aandacht

Woordenschat:

  • Ruimtelijke begrippen: voor naast, links rechts, in het midden

Communicatieve vaardigheden:

  • Om verheldering vragen
  • Nieuwe informatie geven
  • Aandacht voor de luisteraar/spreker
  • Rekening houden met de voorkennis van de luisteraar

Download Inventarisatie spellenkast

Je kunt deze lijst zelf vullen met je eigen spellen, ik heb er vast een aantal spellen ingezet ter inspiratie, heb je ze zelf niet dan kun je ze verwijderen of aanschaffen :).

Download format

Gebruik dit format om bij al je spelletjes in kaart te brengen waar je het voor kunt inzetten, doe het ingevulde format in het doosje erbij of in een map. Gecombineerd met de inventarisatielijst hiernaast heb je alles in handen om spelletjes vaker in te zetten. In de snuffelhoek vind je een pdf met een flink aantal ingevulde bladen. Ik wens je veel speelse behandelingen!

Snuffelhoek

snuffelhoek

Van alles om te gebruiken in je behandelingen of om je te inspireren en je eigen versie te maken.

Wat zijn executieve functies

Visual Executieve functies

Twijfel jij ook wel eens bij welke executieve functie iets hoort? Hier kun je een handige visual downloaden. Ik heb hem op mijn prikbord gehangen om af en toe even te kunnen spieken.

(Klik op de afbeelding om de pdf voor afdrukken te openen)

Zelf een spelletje maken met een kind

Kinderen vinden het vaak heel leuk om zelf een spelletje te maken en daarna te spelen. Ik maak regelmatig met kinderen een ganzenbord. Bij het bedenken kun je steeds de doelzin maken en ook bij het spelen kun je de zinsconstructie weer gebruiken. In een behandeling kun je natuurlijk niet het hele spel afkrijgen. Ik geef het ook mee naar huis om thuis met de ouders af te maken. Kinderen bedenken vaak leuke regels zoals: als je op 13 komt krijg je een snoepje

Logopedische doelen hierbij:

  • Samengestelde zinnen met ‘als’ bijvoorbeeld: als je op 5 gooit mag je nog een keer gooien
  • Communicatieve functies: Het kind stelt zelf regels op

Download een basisganzenbord door op de afbeelding hiernaast te klikken.

 

Tekenen: Samen een kwartet maken

Maak in je behandeling samen met het kind een kwartet. Nieuwe woorden die het kind moet leren teken je in samenspraak op de kaarten en het kind kan thuis de woorden extra oefenen door het kwartet te spelen, met visuele ondersteuning omdat je de nieuwe woorden hebt getekend.
Ik heb een eenvoudige template met 6 kleuren dat je kunt gebruiken, download het hier.

Gebaar voor spelletje

Gebarenliedje met veel gebaren om te gebruiken bij spelletje spelen

Pinterest 'je hoeft het niet allemaal zelf te bedenken'

Op Pinterest vind je een schat aan ideeën voor spelletjes of spelmateriaal om te gebruiken.

Ik heb een aantal linkjes verzameld op dit bord:

Inspiratie: ingevulde spellenformats

Tijdens een livesessie Game on, met collega-logopedisten, hebben we het format 'logopedische toepassingen met spelletjes' ingevuld voor de spelletjes waar we gegarandeerd succes mee hebben.
Hieronder vind je de ingevulde formats als download. Voor twee van de spellen is ook de handleiding opgenomen in de pdf. Als je de pdf opent met de link hieronder, opent deze in een nieuw tabblad, je kunt hem dan printen of opslaan als pdf.

Leesvoer

Speel je vaardig

Deze maand het boek Speel je vaardig Junior in de schijnwerpers. Ik bespreek hieronder het boek in hoofdlijnen. Ook deel ik een pdf van SLO het jonge kind, met per executieve functie kaarten over hoe eraan te werken, de relatie met andere EF's etc.

Speel Je Vaardig Junior

Van der Westerlaken, H., & Zijtregtop, M. (2021). Speel Je Vaardig Junior. De Groot Drukkerij.

Het boek heeft als ondertitel: Werken met spellen om executieve functies (en taal) te ontwikkelen bij jonge kinderen. De schrijvers leggen uit dat executieve functies  vaak niet goed worden ontwikkeld bij kinderen, wat effect heeft op het leren op school. Want executieve functies bepalen in hoge mate je schoolsucces. Daarom is het zinvol om deze te oefenen met kinderen tijdens spelletjes spelen.

Speel je vaardig is vooral gericht op begeleiders van kinderen (o.a. leerkrachten, logopedisten, pedagogisch medewerkers) in de leeftijd van 2-6 jaar.

Bron afbeelding: slo.nl

Wat zijn nou executieve functies? (pagina 8 in het boek. Zie voor een visual met korte beschrijvingen de snuffelhoek)

  • Reactie-inhibitie*
  • Emotieregulatie
  • Volgehouden aandacht
  • Taakinitiatie
  • Flexibiliteit
  • Doelgericht gedrag
  • Planning/prioritering
  • Organisatie
  • Werkgeheugen
  • Timemanagement
  • Metacognitie

* ook wel respons inhibitie genoemd

Hoewel er voor het werken aan executieve functies nog geen bewezen effectieve therapie is, zijn spelletjes wel een goed middel bijvoorbeeld bij kinderen die moeite hebben met volgehouden aandacht, responsinhibitie (eerst denken dan doen), emotieregulatie of doelgericht gedrag.

In het boek adviseren Van der Westerlaken en Zijtregtop om samen met het kind het proces te evalueren zodat het kind over zichzelf gaat nadenken en zelfinzicht krijgt. In het boek zitten observatielijsten signaleringslijst om te ontdekken welke executieve functies minder goed ontwikkeld zijn. Ook bevat het boek een signalerings- en evaluatieblad om de vorderingen van het kind bij te houden.

Het boek onderscheidt vier categorieën spelletjes

  • spelletjes voor 1 speler
  • strategische spellen/memorie-achtige spellen
  • coöperatieve spellen
  • reactie- of tempospellen

Per spel wordt aangeven welke executieve functies het meest getraind worden. Het spel wordt uitgelegd en er worden tips gegeven om het spel makkelijker of moeilijker te maken. Als laatste worden er tips gegeven voor taal of woordenschat.

Plus- en minpunten

Het boek besteedt veel aandacht aan de executieve functies. Goed om je te realiseren dat het spelen van spelletjes een bijdrage levert aan de ontwikkeling van executieve functies. Dat is dus een extra reden om spelletjes te gebruiken in je therapie. Er worden 52 spelletjes besproken en wellicht doe je nieuwe ideeën op voor spelletjes.

De ondertitel van het boek is: Werken met spellen om executieve functies (en taal) te ontwikkelen bij jonge kinderen. De tips voor taal/woordenschat zijn echter heel algemeen en de woordenschat is vaak heel basaal. Verder vind ik het jammer dat er geen suggesties worden gegeven voor de ontwikkeling van de communicatieve vaardigheden. Spelletjes zijn m.i. ook bij uitstek geschikt om de communicatieve vaardigheden te stimuleren.

Al met al dus plus- en minpunten. Als je (te) weinig doet met spelletjes of als je ouders wilt adviseren over de aanschaf van spelletjes dan is het de moeite waard om dit boek aan te schaffen of te lenen bij de bibliotheek.

Executieve functies - een handreiking

SLO Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, Enschede(2019). Executieve functies - een handreiking. jongekind.slo.nl. (zelf de interactieve pdf downloaden kan met deze link)

Lader Bezig met laden...
EAD logo Duurt het te lang?

Opnieuw laden Laad het document opnieuw
| Open Openen in nieuwe tab

Game on

Behandeldoelen bij de spelletjes in je kast: game on! 

Spelletjes gebruiken in je behandeling is niet alleen leuk voor kind en logopedist maar ook leerzaam. Behalve dat je je logopedische doelen in een leuk jasje steekt, oefen je met spelletjes ook sociale vaardigheden en executieve functies. Deze maand extra aandacht voor de executieve functies in de leeshoek. Bij dit thema hebben we met een aantal collega's in een livessie ervaringen uitgewisseld met spelletjes in je behandeling. Je vindt een aantal inspirerende voorbeelden in de snuffelhoek. Een format om zelf spelletjes 'behandelklaar' te maken vind je bij het onderdeel Spellen van de maand.

Hartelijke groet van Anja

Inventief behandelen met Anja

Wij hebben op de praktijk een kast vol spelletjes. Ik laat een aantal verschillende spelletjes zien met doelen waar je ze voor kunt gebruiken. Ook is er een fragment waarin ik een spel maakt met een kind om samengestelde zinnen met ‘als’ uit te lokken. En onthoud: Als de spelregels niet bij jouw doelen passen maak dan je eigen regels.

De spellen van deze maand

Deze maand niet één spel maar vier spelletjes. Bij deze spelletjes heb ik doelen voor communicatieve vaardigheden, woordenschat en/of taaldenken en executieve functies beschreven. Veel speelplezier!

Snuffelhoek

Hier vind je diverse content rond het thema, extra behandelfragmenten, materialen om zelf te gebruiken. Als we niet weten waar het bij past, dan past het altijd nog in de snuffelhoek.

Leesvoer

Hoewel er voor het werken aan executieve functies nog geen bewezen effectieve therapie is, lijken gezelschapsspelletjes wel een goed middel om hieraan te werken. Daarom deze maand de executieve functies in de spotlights. Wat zijn executieve functies en hoe ontwikkelen ze zich? Het boek Speel je vaardig junior wordt besproken. In dit boek worden veel spellen beschreven met de executieve functies die het meeste aandacht krijgen bij het betreffende spel.